همه شما از خواص و ضرورت استفاده کربوهیدرات‌ها، فیبرها، چربی‌ها و پروتئین‌ها شنیده‌اید اما مواد مغذی برای بدن بتاکاروتن است که شهرت زیادی برای افزایش سلامت بینایی دارد. بتاکاروتن یک نوع کاروتنوئید است؛ کاروتنوئیدها رنگدانه‌های طبیعی هستند که باعث ایجاد انواع رنگ در گیاهان، سبزیجات و میوه‌ها می‌شوند. در این مقاله می‌خواهیم بتاکاروتن را به زبان ساده معرفی کنیم و از خواص متعدد آن برای بدن بگوییم.
بتاکاروتن که رنگدانه نارنجی، قرمز و زرد در سبزیجات و میوه‌ها است در بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شود. نکته‌ی دیگری که درباره این ماده باید بدانید درباره خاصیت آنتی اکسیدان بودن آن است، یک آنتی اکسیدان قوی که توانایی از بین بردن رادیکال‌های آزاد بدن را دارد و همین ویژگی مانع از آسیب رسیدن به بافت سلولی و استرس اکسیداتیو در بدن می‌شود.
بطور کلی آنتی اکسیدان‌ها تاثیر زیادی در حفظ سلامت بدن دارند. از جمله خواص بتاکاروتن می‌توان به پیشگیری از ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، دژنراسیون ماکولای چشم و تقویت ایمنی بدن اشاره کرد.
تاثیر بتاکاروتن بر تقویت سیستم ایمنی
غده تیموس با تقویت سیستم ایمنی بدن، مبارزه با عفونت‌ها و ویروس‌ها را برای بدن ساده‌تر کرده و از همین راه جلوی انتشار سلول‌های سرطانی در بدن را می‌گیرد. سرطان‌های پستان، ریه و لوزالمعده از جمله سرطان‌هایی هستند که مصرف بتاکاروتن تاثیر زیادی در پیشگیری از ابتلا به آن‌ها دارد.
سلامت پوست
همانطور که پیش‌تر گفتیم بتاکاروتن خاصیت آنتی اکسیدان دارد؛ همین ویژگی از پیری زودرس پوست جلوگیری می‌کند. آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند آسیب‌های ناشی از اشعه‌های فرابنفش بر اکسیژن و سایر عوامل محیطی خطرناک را کاهش دهند. بطور کلی این ماده حساسیت پوست نسبت به نور خورشید را کاهش می‌دهد و مصرف به اندازه آن اثربخشی ضد آفتاب را افزایش می‌دهد.
بتاکاروتن علاوه بر حفظ سلامت پوست در درمان بیماری‌های پوستی مانند خشکی پوست، اگزما و پسوریازیس نیز موثر است. اگر به یاد بیاورید در ابتدای مطلب گفتیم که بتاکاروتن در بدن تبدیل به ویتامین آ می‌شود؛ ویتامین آ یک آنتی‌اکسیدان قوی است که در رشد و ترمیم بافت‌های بدن تاثیر زیادی دارد. برخی از پزشکان مصرف موضعی ویتامین آ برای درمان زخم‌ها و جراحات را به بیماران خود توصیه می‌کنند.
بتاکاروتن چاقوی دو لبه برای مو
ویتامین آ یکی از مواد ضروری برای رشد سلول‌های مو است؛ اما مصرف بیش از اندازه آن نیز می‌تواند باعث ریزش مو شود. استفاده از غذاهای حاوی بتاکاروتن به جای مصرف مکمل ویتامین آ می‌تواند مانع از افزایش بیش از اندازه دوز بتاکاروتن در بدن شود.
کمبود ویتامین آ در بدن باعث کدر شدن و خشکی مو و پوست سر می‌شود، همین موضوع زمینه ساز ایجاد شوره سر است. از طرف دیگر رژیم‌های غذایی پی در پی و غیر اصولی باعث نازک شدن و در نهایت ریزش شدید موی سر می‌شوند. برای جلوگیری از بروز این مشکلات کافی است میزان مناسبی بتاکاروتن در طی روز جذب بدنتان شود.
درمان لکوپلاکیان
لکوپلاکیان یک عارضه‌ای است که باعث ایجاد لکه‌های سفید در دهان می‌شود و معمولا در افرادی که برای مدت طولانی سیگار کشیده‌اند دیده می‌شود. مصرف مکمل‌های حاوی بتاکاروتن تحت نظر پزشک معالج در درمان این عارضه موثر است.
موثر در درمان اسکلرودرمی
اسکلرودرمی یک بیماری نادر است که موجب اختلال در بافت همبند می‌شود؛ یکی از نشانه‌های این اختلال ضخیم و سفت شدن پوست است. پایین بودن سطح بتاکاروتن در خون می‌تواند از علل بروز این عارضه باشد. برخی از محققان بر این باورند که استفاده از مکمل‌های بتاکاروتن برای مبتلایان به این عارضه مفید است، البته تحقیقات در این زمینه هنوز کامل نیست درنتیجه قبل از مصرف این مکمل‌ها حتما با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
پیشگیری از ابتلا به آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به بافت‌های بدن حمله کند.
این بیماری لایه پوشاننده مفاصل را تحت تاثیر قرارداده و باعث ایجاد التهاب همراه با درد شدید و در نهایت فرسایش و تغییر شکل استخوان می‌شود. از علل بروز این بیماری خود ایمنی می‌توانیم به کمبود بتاکاروتن و ویتامین C در بدن اشاره کنیم.
کمک به حفظ سلامت ریه
مصرف میوه و سبزیجات تازه که حاوی بتاکاروتن هستند می‌تواند سلامت ریه‌ها را تضمین کند و خطر ابتلا به سرطان را تا حد چشم‌گیری کاهش دهد. بتاکاروتن با افزایش ظرفیت ریه و تسکین بیماری‌های تنفسی از بروز آسم و برونشیت پیشگیری می‌کند. نتیجه برخی از تحقیقات در این زمینه نشان داده مصرف مکمل‌های بتاکاروتن تاثیر مصرف مواد غذایی حاوی این ماده را ندارد و می‌تواند در افراد سیگاری احتمال ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد.
سلامت چشم
نتیجه برخی تحقیقات نشان داده مصرف بتاکاروتن می‌تواند خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولای چشم را تا 35% کاهش دهد و به سلامت چشم کمک کند.
پیشگیری از آلزایمر
بتاکاروتن در بهبود عملکرد شناختی مغز تاثیر گذار است و می‌تواند با استرس اکسیداتیو مقابله کند؛ همین دو ویژگی از بروز بیماری آلزایمر پیشگیری می‌کند. البته تحقیقات در این زمینه نیز هنوز تکمیل نشده و درحال انجام است.
کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی
بتاکاروتن و ویتامین E در کنار هم می‌توانند مانع از اکسید شدن کلسترول بد در بدن شوند، کاهش کلسترول بد در بدن نیز خطر ابتلا به مشکلات قلبی را کاهش می‌دهد.
مواد خوراکی حاوی بتاکاروتن
بطور کلی این ماده پرخاصیت در انواع میوه‌ها و سبزیجات قرمز، نارنجی و زرد رنگ مثل هویج، کدو حلوایی، گوجه فرنگی، زردآلو، انبه، هندوانه، آلو، طالبی، فلفل زرد و قرمز یافت می‌شود. اما لیست خوراکی‌هایی که شامل بتاکاروتن هستند به اینجا ختم نمی‌شود سبزیجاتی مانند: کلم بروکسل، کلم پیچ، کاهو، نخود فرنگی، جعفری، گشنیز، ریحان، آویشن و مغزهایی از جمله پسته و گردو دارای مقادیر زیادی بتاکاروتن هستند.
مصرف بتاکاروتن در صنایع غذایی
شرکت‌های صنایع غذایی از بتاکاروتن برای رسیدن به رنگ مورد نظر برای محصول تولیدی خود استفاده می‌کنند. صنایع غذایی مانا نیز برای رسیدن به رنگ زرد انواع پاستا، لازانیا و اسپاگتی خود از بتاکاروتن مرغوب استفاده می‌کند.
